Opslag zoetwater Lauwersmeergebied kansrijk voor klimaatadaptieve landbouw

Het opslaan van zoetwater in de grond kan grote voordelen bieden voor de landbouw in het Lauwersmeergebied en het hele noordelijke kleigebied. Boeren in gebied aan de rand van de Waddenzee worden dan minder kwetsbaar voor klimaatverandering en bodemdaling; en hebben de regie in eigen hand. Hierdoor is de teelt van kapitaalsintensieve gewassen als pootaardappelen, groenten en uien voor de toekomst gewaarborgd.

Dit blijkt uit een verkennend onderzoek dat is uitgevoerd door Acacia Water in opdracht van LTO Noord en Programma naar een Rijke Waddenzee; samen met agrariërs uit het gebied, Deltaplan Agrarisch Waterbeheer en de proefboerdij SPNA. Er is gekeken naar de mogelijkheden om een klimaatbestendig watersysteem op te zetten in het landbouwgebied rond het Lauwersmeer.

Belangrijke ontwikkelingen

Het klimaat verandert, de bodem daalt door gaswinning en inklinking en het huidige zoetwatermanagement komt hierdoor in deze regio onder druk te staan. Dit heeft te maken met een aantal autonome ontwikkelingen:

De zeespiegel stijgt en daardoor zal de kweldruk van het al aanwezige zoute grondwater in de toekomst waarschijnlijk toenemen;
De bodemdaling zal dit effect versterken en het zoute grond water eerder in de teeltzone brengen;
Door klimaatverandering neemt de intensiteit van de neerslag toe en worden de droge periodes, zoals afgelopen zomer, langer. Hierdoor wordt het risico om geen zoet water beschikbaar te hebben groter.

Zoetwaterlens

“De landbouw heeft zich in dit gebied zeer sterk ontwikkeld en men teelt op een zoetwaterlens van 1 tot 2 meter, die drijft op het zoutere grondwater. Om in de toekomst goed te kunnen blijven boeren en minder afhankelijk te worden van wateraanvoer, is het nodig dat we die zoetwaterlenzen onder de akkers versterken”, aldus Aaltje Rispens, agrariër in het gebied en voorzitter van de Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw (SPNA).

De huidige waterhuishouding is onvoldoende geschikt voor de toekomstige situatie. Overtollig zoetwater wordt in de herfst en winter naar de Waddenzee afgevoerd, terwijl er tekorten zijn tijdens droogteperiodes. Uit het onderzoek blijkt dat het technisch zeer lastig is om in droge periodes extra en kwalitatief goed zoetwater naar het Lauwersmeergebied te loodsen en dit wordt in de toekomst alleen maar moeilijker. Daarom is zelfvoorziening van goed zoet water voor de landbouw juist hier van belang.

Slimme drainage en spaarwater kansrijk

De onderzoekers van Acacia Water hebben in het Lauwersmeergebied onderzocht of slimme drainage en Spaarwatertechnieken hier kunnen werken, uitgaande van bestaande gewassen (aardappelen, uien, groenten, mais, graan en suikerbieten). “Het blijkt dat systeemgerichte drainage een directe bijdrage kan leveren om de zoetwaterlens te vergroten en de productieomstandigheden te verbeteren. En grootschalige opslag van zoet grondwater in de ondergrond is een zeer interessante maatregel om in de toekomst zelf over zoet water te kunnen beschikken”, aldus Tineke de Vries van LTO Noord. “Het is zeer positief dat steeds meer agrariërs bewust omgaan met water en anticiperen op klimaatverandering. Het Lauwersmeergebied kan hiermee dé water-innovatie locatie voor landbouw van Noord-Nederland worden”, zegt projectleider Jeroen van Herk van het Programma naar een Rijke Waddenzee.

Start pilotproject

Naar aanleiding van het onderzoek stellen de partners voor het project op pilot schaal uit te voeren en te testen. De inzet is er op gericht een efficiënte techniek te ontwikkelen voor slimme drainage en grootschalige spaarwatertechnieken in het noordelijke kleigebied, met een kostprijs die het voor de agrarische ondernemer rendabel maakt om deze in de toekomst aan te kunnen schaffen.

Als de financiering van het programma rond komt, kunnen de partijen komend jaar starten met de uitvoering van het project.