Waarom is een regimeshift nodig?
Michiel Firet van het Programma naar een Rijke Waddenzee pleit voor een regimeshift. “Tot dusver zijn we in de Waddenzee vooral bezig met het optimaliseren van het bestaande. Zetten we natuur echt op één, dan is de huidige manier waarop we met het Waddengebied omgaan, niet over de hele linie volhoudbaar. De opgave van robuust, dynamisch en veerkrachtig ecosysteem vraagt om een fundamentele omslag in denken en doen. We moeten werken vanuit de natuur, minder vanuit de mens, zoals we nu doen. Het ecosysteem geeft dan richting aan het menselijk gebruik. Deze mindshift betekent voor waddensectoren als natuur, visserij, kustverdediging en scheepvaart een wezenlijk andere manier van werken en soms afbouwen. Het vereist andere technieken en een andere invulling zodat in de toekomst natuur én mens van een rijke Waddenzee profiteren.”

Laat beperkte beschikbaarheid zoet water stimuleren tot innovatie

“Zoet water is cruciaal voor een gezonde landbouw die het kustlandschap kan dragen. De geleidelijke toename van de verzilting van het water en de vruchtbare kleigrond vereisen een andere omgang met het zoete water en de landbouw. Dit vraagt om een Kennisagenda Zoet Water én om actie. Laat verzilting ons prikkelen tot vernieuwing. Ons waterbeheer staat internationaal hoog aangeschreven, net als de agrarische productie. Beschouw het jaarlijkse neerslagoverschot als een zegen. Maak van de Waddenregio een proeftuin waarin het watersysteem nog beter wordt ingericht op het efficiënt benutten van het beschikbare zoete water. En de landbouw floreert.”
Peter Prins, Kennismakelaar Zoet-Zout Knooppunt Noord-Nederland

Overstap naar laag-trofisch zeevoedsel

“Over twee decennia is de wereldbevolking gegroeid naar tien miljard mensen en zal de welvaart in veel lage- en middeninkomenslanden toegenomen zijn. Zelfs onder het optimistische ‘Op weg naar Duurzaamheid’-scenario van de Voedsel en Landbouworganisatie (FAO) zullen wereldwijd meer dierlijke eiwitten geconsumeerd gaan worden. De druk op land loopt tegen haar grenzen aan en met de klimaatverandering zullen de zoetwatertekorten, de bodemuitputting en de erosie er niet minder op worden. Veel ogen zijn dan ook gericht op de zee als toekomstige bron van menselijk voedsel. Een toename van de zeevisserij-opbrengsten is niet te verwachten en alleen de overstap naar het zogeheten laag-trofische zeevoedsel, zoals de herbivore schelpdieren, biedt perspectief. Laten we onbevooroordeeld kijken hoe we de aquacultuur van dit type organismen op een verantwoorde manier kunnen blijven inpassen in een rijke Waddenzee.”
Jaap van der Meer, onderzoeker Wageningen Marine Research (WMR)

Alle hens aan dek voor rijke zeenatuur

“Natuurmonumenten streeft naar het herstel van de onderwaternatuur en biodiversiteit in de Waddenzee. Rijke zeenatuur bruist van het leven; met uitgestrekte oude mosselbanken, zeegrasvelden vol zeeanemonen en zeenaaktslakken, een slikkige wadbodem boordevol kokerwormen, wadpieren en schelpdieren, en een rijk vis- en vogelleven, met voldoende plekken voor wadvogels om te broeden, rusten en foerageren. Landschappelijke kernwaarden als nachtelijke duisternis, rust en openheid zijn er vanzelfsprekend. Om die rijke Waddenzee te bereiken is het alle hens aan dek. Immers, de staat van instandhouding is slecht en het aantal drukfactoren blijft hoog. Onze drie punten zijn: de natuur meer met rust laten, de beleid-beheercyclus nu echt sluiten (integraliteit) en ruimte bieden aan de zee. Dit betekent ook dat toekomstige natuurherstelprojecten ten goede moeten komen aan het herstel van het ecosysteem als geheel.”
Jorien Bakker, Provinciaal Ambassadeur Fryslân, Groningen en Wadden van Natuurmonumenten

Geen massa-, maar slow tourism

“Voor de recreatie in de Waddenzee staat de natuur voorop. De natuur maakt het gebied aantrekkelijk. Dat is altijd zo geweest en zal in de toekomst blijven. Meer natuur, weidsheid, wadvogels en duisternis maken het gebied nóg aangenamer om in te vertoeven. Recreanten moeten de natuur wel respecteren en zich houden aan gedragsregels. Ze mogen de natuur niet schaden. Voor massatoerisme leent de Waddenzee zich niet, wel voor duurzaam toerisme en slow tourism. Dus niet meer snelvaren, vliegen met drones en andere activiteiten die de rust en de natuur verstoren. In een rijke Waddenzee is de recreatie duurzaam. Zo wordt in de toekomst zo min mogelijk gevaren op fossiele brandstoffen, maar gebeurt dat elektrisch of op waterstof. Mensen moeten ook in de toekomst volop van de Waddennatuur genieten. Een rijke Waddenzee heeft immers draagvlak nodig en kan heel goed ambassadeurs gebruiken.”
Rob Leemans, voorzitter Vereniging Wadvaarders

De Waddenzee: Rijk van zand en slib

“Langzaam is duidelijk aan het worden dat de Waddenzee meer zand en slib verzamelt dan nodig is voor het bijhouden van de zeespiegel, zoals die tot nu toe stijgt. Dat knelt al een tijdje bij de vaargeul Holwerd-Ameland. Ook in de omgeving van Harlingen valt tegenwoordig meer wadplaat droog dan pak ‘m beet 30 jaar geleden, zodat de vaargeul Boontjes nu naast een wadplaat loopt en het strand van Harlingen uitkijkt op een wadplaat. Al dat zand en slib helpt ons nu en in de toekomst als een natuurlijke buffer tegen stormen, ook bij een versneld stijgende zeespiegel. Maar het vraagt ook om aanpassingen in ons gebruik van de geulen, om de maatschappelijke kosten en de ecologische gevolgen van het baggeren acceptabel te houden. Nu studeren we nog op aangepaste schepen, routes en gescheiden verkeers- en goederenstromen, maar binnen afzienbare tijd weten we niet beter.”
Jelmer Cleveringa, Senior Advisor Coastal Morphodynamics bij Arcadis Nederland B.V.

Robuust Waddenecosysteem en waterveiligheid hand in hand

“De toekomstige waterveiligheidsopgave vraagt met de stijgende zeespiegel om een breder blikveld. Niet alleen de dijk, ook het voorland helpt mee om de vastelandskust duurzaam te beschermen. Door golven te dempen spelen kwelders een belangrijke rol in de kustverdediging. Toen ik dit concept twaalf jaar geleden presenteerde, stuitte ik op verzet, zowel uit de civieltechnische hoek als van natuurbeheerders. Mijn toekomstdroom is dat civiele techniek en natuurbescherming samen optrekken en werken aan een gezamenlijke groene stip aan de horizon. Van Nature-Based Solutions, zoals robuuste kwelders, de Brede Groene Dijk bij de Dollard en het vastleggen van blue carbon in kusthabitats, profiteren immers mensen en natuur. Zoom je uit, dan helpt het hele Waddensysteem – ook het slik, de zandplaten en de eilanden – mee om de vastelandskust te beschermen. Laten we daarom een robuust Waddenecosysteem koesteren en versterken. Voor de natuur, maar ook voor onze waterveiligheid.”
Jantsje van Loon-Steensma, assistant professor Wageningen Universiteit en lector Hogeschool Van Hall Larenstein