De afgelopen maanden is er hard gewerkt aan een nieuw en bijzonder vismonitoringsprogramma voor de Eems-Dollard: “Eems-vissen in beeld” / “Emsfische im Focus”. Zo is er ondermeer een telemetrisch netwerk opgezet met onderwatermicrofoons die gezenderde vissen kunnen detecteren. In 2018 moeten de eerste echte resultaten te zien zijn.
Waar zijn de Eemsvissen?
De Eems is een Nederlands-Duits estuarium waar eb- en vloed nog vrij spel hebben tot aan de dijk. In de Eems kwamen vroeger vissoorten als de steur en de zalm veelvuldig voor. De steur is inmiddels verdwenen uit de Eems. Vissoorten als de zalm, zeeforel en de fint, en vele andere vissoorten die migreren tussen het zoet en zout water hebben het moeilijk.
Waar blijven deze vissoorten? Komen ze nog in de Eems voor? Maken ze gebruik van Dollard als leef- en of fourageergebied? Veel vragen waar vaak een ruimtelijk component in zit, waar is de vis? Verschillende organisaties hebben daarom de handen ineen geslagen en hebben een grass-roots project opgezet, geheten; “Eemsvissen in Beeld”. Zo kan worden bepaald waar vissen zwemmen in de Eems.
Eemsvissen in beeld
“Eems-vissen in beeld” is een initiatief van Waterschap Hunze en Aa’s en Hogeschool Van Hall Larenstein en wordt uitgevoerd in samenwerking met verschillende partners, waaronder twee Duitse hengelsportfederaties, het Niedersächsische Landesamt für Wasserwirtschaft, Küsten und Naturschütz en het Wasser- und Schifffahrtsamt. Het project wordt mede financieel en inhoudelijk ondersteund door het Programma naar een Rijke Waddenzee (een samenwerkingsverband van verschillende overheden, natuurorganisaties en –gebruikers).
Monitoring aan de kust
Aan de Nederlandse kant van de Eems-Dollard vindt al langer monitoring van migrerende vissen plaats op de locaties waar zoet en zout water elkaar tegenkomen (de zeesluizen en gemalen in de zeedijk). Dit onderzoek wordt uitgevoerd met kruisnetten en richt zich vooral op kleine vissoorten die vanuit zee het binnenwater op willen zwemmen, zoals de driedoornige stekelbaars en glasaal.
Door de unieke internationale samenwerking binnen dit project is de monitoring opgeschroefd en wordt nu aan beide zijden van de Eems het visaanbod in kaart gebracht. Door te monitoren op locaties als Nieuwe Statenzijl, Delfzijl, Knock en Oldersum ontstaat er een beter beeld van de vismigratie bij de kleine zoet-zout overgangen in het Eems-Dollard gebied.
Landinwaarts…
Als de vissen de zeesluizen gepasseerd zijn via de hiervoor aangelegde vispassages dan is de vraag hoe ver landinwaarts deze kunnen zwemmen. Bij Nieuwe Statenzijl worden de vissen met behulp van kleine zendertjes gevolgd op het vervolg van hun reis op het binnenwater. Zo is bijvoorbeeld ontdekt dat driedoornige stekelbaarzen (7 cm groot) zonder problemen meer dan 22 kilometer landinwaarts kunnen zwemmen om hier vervolgens hun eitjes te leggen.
Peter Paul Schollema, Aquatisch Ecoloog bij waterschap Hunze en Aa’s legt uit; ,,Door de inzet van zendertechnieken krijgen we nu een beter beeld van de verspreiding en het gedrag. Dit is belangrijk. We zorgen door de aanleg van vispassages dat de trekvissen net zoals vroeger weer riviertjes zoals de Westerwoldse Aa op kunnen zwemmen. Als waterschap willen we ook graag weten of de vissen wel goed door de vispassages heen kunnen zwemmen. Misschien kán de vis er wel doorheen, maar wíl het dat ook?”
En weer naar zee…
Nadat de glasalen de Westerwoldse Aa zijn opgezwommen, leven ze 10 tot 15 jaar in het zoete water, waarna ze weer terug zwemmen naar de Sargassozee om zich voort te planten. De volwassen schieralen beginnen dan aan hun 5000 kilometer lange reis. Om ze hierbij te kunnen volgen, is er een telemetrisch netwerk opgezet van de Ruiten Aa bij Vlagtwedde tot in het Eems-Dollard estuarium alsmede in de Eems zelf. Langs deze route zijn zogenaamde hydrofoons (onderwater microfoons) geplaatst tussen Termunterzijl en Knock. Dit najaar zijn dertig palingen voorzien van een zender.
,,Als de palingen in de buurt zijn van de hydrofoon dan wordt dit vastgelegd”, vertelt Onderzoeker Jeroen Huisman van de Applied Sciences University Van Hall Larenstein. ,,Zo krijgen we een beeld van hoe de palingen door de Eems zwemmen; doen ze dat bijvoorbeeld met eb of juist met vloed? Maar we kunnen ook beter bepalen hoe snel de palingen de sluis bij Nieuw Statenzijl passeren. Begin 2018 starten we weer een uitleesactie en hopen dan in de loop van dat jaar nog veel meer te weten te komen.”
Toekomst Eemsvissen in beeld
Met “Eemsvissen in beeld” willen de initiatiefnemers laten zien dat er transnationaal kan worden samengewerkt rond de Eems. Zo is er een internationale uitwisseling van studenten en vrijwilligers. Het doel is om de Duits-Nederlandse samenwerking en het telemetrische netwerk verder uit te bouwen en zo een belangrijke bijdrage te leveren aan kennis aangaande de migratie van Eemsvissen van Sellingen en Münster tot en met Borkum en verder. Zo draagt het project bij aan onze kennis over de Swimway.
