Sinds maart 2020 werkten Rijkswaterstaat, Ministerie van LNV en Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) aan de operationele uitwerking van de pilot Walviskadaver voor natuur en bewustwording. In het Opdrachtgeversoverleg van PRW op 2 juni zijn de resultaten van deze uitwerking besproken. Gelet op de praktische uitdagingen en de veelheid aan ontwikkelingen op dit moment in de oostelijke Waddenzee besloot het Opdrachtgeversoverleg om geen uitvoering te geven aan deze pilot.
De uitwerking richt zich op het neerleggen van een kadaver van een groot zeezoogdier onder water (sublitoraal). Om hier wetenschappelijk van te leren en via educatie en voorlichting bij te dragen aan de bewustwording van de mariene natuur van de Waddenzee en de betekenis van afbraak. Er is gekeken naar locatiekeuze van de pilot, de aspecten van ‘brengen en fixeren’, zoönose en voedselveiligheid, de aanpak van onderzoek en monitoring en een educatieprogramma. Lees meer in het rapport Pilot Walviskadaver voor natuur en bewustwording – uitwerking ten behoeve besluitvorming pilot en de bijlagen.
Niet verder
De uitwerking laat zien dat het mogelijk is een sublitorale pilot Walviskadaver voor natuur en educatie – waarbij het kadaver dus onder water wordt gehouden – te starten. Het is technisch en financieel is mogelijk. Er is een geschikte locatie (De Sprutel ten zuiden van Schiermonnikoog) die ook geschikt is vanuit veiligheid en draagvlak en minimaal één alternatieve locatie. Voor de wetenschap biedt de pilot voor meerdere vakgebieden – zoals ecologisch, qua voedselveiligheid en sociaal-economisch – een uitgelezen kans nieuwe inzichten op te doen (in situ onderzoek dat aansluit bij lopende kennisprogramma’s zoals Waddenmozaïk en Swimway). De pilot voegt een nieuw element toe aan het educatieprogramma over het Werelderfgoed Waddenzee en zal voor bezoekers tot de verbeelding spreken. En de pilot biedt kansen voor inzet van gerichte onderzoekscapaciteit en innovatie.
Waarom dan toch nu het besluit de pilot niet voort te zetten? Er bleken nog teveel onzekerheden. De uitwerking maakte duidelijk dat er expliciete besluitvorming nodig is over het in gang zetten van de volgende fase van concretisering en wie daarin de regie nemen. Wat gaat het kosten en wie worden daarvoor verantwoordelijk. Zoals de vorming van consortia voor de uitvoering van het onderzoek en de educatie en de organisatie en financiële dekking daarvan. En belangrijke elementen van het issuemanagement inclusief het verkrijgen van vergunningen. De gevoelde praktische bezwaren en de zaken die nu aandacht vragen in de Waddenzee, zoals natuurherstelmaatregelen en ruimtelijke ingrepen, maakten dat de opdrachtgevers niet verder willen met de pilot Walviskadaver in de Waddenzee.
Denken over
De belangrijkste oogst van het hele voorbereidingstraject van deze pilot is dat het denken over dood en afbraak van grote zeezoogdieren in het ecosysteem van de Waddenzee (en de Noordzeekustzone) is veranderd. Omdat het onderwerp zo gevoelig is, werkten we tijdens het denken over het pilotidee en de operationele uitwerking stap voor stap aan het op gang brengen van het gesprek. En daarmee is ruimte ontstaan om, toen de gelegenheid zich aandiende in november 2020, een aangespoelde jonge dwergvinvis op Rottumerplaat te laten liggen en te gaan monitoren. In januari 2021 spoelde een potvis aan op Vlieland. Een situatie uit het boekje van de richtlijnen, en op geen enkele manier kandidaat voor de pilot. Toen werd wel duidelijk dat er bij het algemene publiek ook geluiden klonken over ‘laat maar liggen’ en ‘hoort bij de natuur’.
Achtergrondinformatie ontsloten
PRW heeft met veel betrokkenen vanaf 2018 aan dit onderwerp gewerkt. In die tijd is de nodige informatie bij elkaar gebracht. Voor geïnteresseerden en voor toekomstig gebruik, ontsluiten we nu op onze website alle relevante informatie. Wilt u meer weten, bel of mail Michiel Firet, m.firet@staatsbosbeheer.nl, +31 6 1296 1898.
