Zakje bloemenzaad

maandag 27 april 2020

April 2020, een onwerkelijke situatie in onze samenleving. En ondertussen prachtig weer, de zon schijnt volop, een enkele hommel durft door de schuifpui ons huis te verkennen, en de bijen gaan al weer van bloem tot bloem. Hoe groot is eigenlijk die wereld van een bij? Blijkbaar niet zo groot. Iets meer bloemen in onze tuinen kunnen al heel erg helpen. Een waardevol ecosysteem op de vierkante meter. Waardevol, maar slechts een kleine bouwsteen van onze natuurlijke omgeving. Vijf miljard euro trekt het kabinet uit de komende 10 jaar om de stikstofcrisis op te lossen, 60% daarvan voor versterking van de Nederlandse natuur. De vraag is hoe die driehonderd miljoen per jaar de natuur en ons mensen het beste gaat helpen. Een zakje bloemenzaad voor meer bloemen in de tuin om de bijen te helpen, dat hoeft geen miljarden te kosten. Maar daar zit ook niet het antwoord.

Precorona status quo

2021 wordt het themajaar ‘Ode aan het landschap’, zo vertelde een collega mij. Enkele gedachten vielen op hun plek. Met zo’n drie miljard euro kunnen we de Ecologische Hoofdstructuur afmaken zoals die bedoeld was. Een concept dat ook de inspiratie was voor het Europese netwerk van natuurgebieden; Natura 2000. Ondertussen lees ik in een opiniestuk van Joram Feitsma, Universiteit van Utrecht, over waar de overheidssteun in de Coronacrisis op in te zetten, ik citeer: “Daarmee wordt ‘slim’ de politieke vraag overgeslagen in hoeverre de precorona status quo eigenlijk zaligmakend en herstelwaardig was.” Een vraag die voor alle sectoren van onze samenleving het overdenken waard is.

Programma naar een Rijke Waddenzee is alert op transities, veranderingen in de manier waarop we dingen doen, of zouden moeten doen, gericht op het bereiken van een rijk Waddengebied voor mens en natuur. 1970 was het Europese Jaar voor de Natuurbescherming. 50 (!) jaar geleden dus. In 1975 verscheen de Relatienota. Verweven van natuur en gebruiksfuncties waar het kan, en scheiden waar het moet; dat was in mijn beleving de onderlegger van deze beleidskoers. Met beheergebieden en reservaatgebieden. De ontwikkeling van de reservaatgebieden kreeg met de uitrol van de Ecologische Hoofdstructuur een versnelling. En in het omringende landbouwgebied voltrok zich een tweede functiescheiding, die van landschapsinclusieve landbouw en die van een meer industriële voedselproductie. Het lijkt er op dat we in Nederland, en in Europa, het landschap en de biodiversiteit weer meer terug proberen te krijgen in het agrarische cultuurlandschap. Ik hoop dat we als samenleving het lef hebben dat aan te pakken op de landschapsschaal die daarvoor logisch is. Niet (alleen) op bedrijfsniveau. Dat vraagt samenwerking en sturing.

Tekentafel

Wat betekenen deze gedachten nu voor de Waddenzee? Initiatieven voor de verbetering van de natuur van de Waddenzee ervaren de strijd om de ruimte. Initiatieven voor verduurzaming van het economische medegebruik stuiten op starre spelregels voor de bescherming van de natuur. De Waddenzee is nog steeds een common, een gemeenschappelijke ‘grond’ met doelen voor de samenleving en (private) benutting. Is de ‘precorona status quo’ van de Waddenzee eigenlijk wel zaligmakend en herstelwaardig? Zouden we het aandurven om het gebruik en de ruimtelijke inrichting, en de (gegroeide) principes waarop die zijn gestoeld, weer eens opnieuw op de tekentafel te leggen? Met gebruikmaking van voorbeelden elders uit de wereld? Komen we dan uit op een Relatienota-achtige benadering? Of kunnen we iets met de UNESCO Man & Biosphere benadering met kern-, buffer- en ontwikkelgebieden?

Het bloemenzaad is gezaaid. Binnenkort nog meer bloemen in onze tuin. We helpen ons ruigtestrookje een beetje. Want uiteindelijk zijn ook mijn vrouw en ik ongeduldig. Vijf jaar verschralen door maaien en afvoeren geeft alleen maar witbol en zilverschoon. Ook mooi, maar we hoopten op een klein kwelgraslandje. Strak naast ons kort gemaaide gazon. Ik weet wel ongeveer hoe ik de bijen in de tuin kan helpen. Of de salamanders in de vijver. Nu dat wadslakje of de gladde haai van de Waddenzee nog. Wie denkt er mee?