Donker(t)e dilemma’s

Sinds ik bij PRW werk ben ik mij steeds bewuster geworden van het belang van duisternis. Vroeger was het donker gewoon voor mij. Nu realiseer ik me hoe bijzonder echt donkere nachten zijn. En hoe belangrijk duisternis is voor zowel mens als dier. En ook hoe lastig het kan zijn om daar aandacht voor te vragen.

Bang in het donker

Ik moet eerlijk bekennen dat ik wel een beetje bang was voor die duisternis. Als klein meisje durfde ik niet alleen in het donker bij ons op de boerderij achter naar het erf te gaan. Bij de schuur hadden we nog een felle buitenlamp. Als je dan alleen naar achter liep dan voelde dat alsof je een massieve donkere ruimte betrad waar je niets kon zien hetgeen natuurlijk ook voor een korte tijd het geval was. Pas later heb ik leren genieten van de duisternis. Het lijkt alsof je andere zintuigen extra alert worden. De sterrenhemel bood mij af en toe de mogelijkheid om een wens te doen.

Een mens weet niet wat ie mist totdat het er niet meer is

Nu weet ik dat duisternis niet alleen mooi is maar ook belangrijk. Hoe een door kunstlicht verstoord dag en nachtritme effecten heeft op ons slaapritme. En ook invloed kan hebben op onze alertheid, geheugen en zelfs gewicht. Van dieren weten we dat verlichting verstorend kan werken. Iedereen kent het beeld van dode insecten rond een lichtbron. Het is intussen ook wel voldoende duidelijk hoe trekvogels door verlichting gedesoriënteerd raken.

Wat ik mij minder bewust was, was hoe kwetsbaar duisternis is. Volgens de in 2016 opgestelde  “World Atlas of Artificial Night Sky Brightness” kan 99% van de bevolking in Europa geen natuurlijke nacht meer beleven omdat er overal wel “vervuiling” is door kunstmatige lichtbronnen. Als je niet beter weet dan denk je dat dat normaal is.

Een wortel of een stok

Gelukkig is er steeds meer aandacht voor duisternis. Veel partijen, zeker hier in het Waddengebied, werken samen om de duisternis te versterken en mensen van de duisternis te laten genieten. En daar komen dan de dilemma’s.

We doen hard ons best om mensen het belang van duisternis te laten inzien. Maar wat is de beste manier om dat te doen? Doe je dat door positieve bewustwording of door iemand negatief in het licht te zetten. Rond de “Nacht van de Nacht” lanceerden de Natuur en Milieufederaties een campagne om lichthinder te melden.

Goed om te zien waar het minder zou kunnen. En nog beter om te beseffen hoe je iemand het beste kunt overtuigen om zorgvuldiger om te gaan met kunstmatige verlichting. Een keukenboer zal zich waarschijnlijk niet zo snel druk maken over biodiversiteit maar wel over energie besparing. Waarbij we dan ook weer moeten oppassen dat door het gebruik van energiezuinige LED verlichting de verlichting ook juist weer toeneemt omdat het toch minder energie kost.

Sterren kijken bij volle maan

Een manier om mensen meer enthousiast te krijgen voor duisternis is om ze de schoonheid te laten ervaren. Dat is dan vaak de schoonheid van de sterrenhemel. Zo was ik onlangs in de Harz; één van de gebieden in Duitsland met de minste lichtvervuiling en dus de beste mogelijkheden voor het genieten van die onmetelijke sterrenhemel. Ik had mijn partner al enthousiast gemaakt. Maar wat doe je dan als het volle maan is en er veel te veel natuurlijk licht is om de volle rijkdom van de sterrenhemel optimaal te kunnen bewonderen? We wachtten een paar dagen om het juiste tijdstip te kiezen. Helaas was het toen weer bewolkt.

Niet meer bang

Gelukkig ben ik niet meer bang in het donker; zeker niet met mijn partner aan mijn zij. Ik geniet van het donker, met of zonder sterren. Het geeft rust en laat me realiseren dat ik onderdeel ben van een groot universum. Voor mij is het een belangrijke kernkwaliteit van Werelderfgoed Waddenzee waar we trots en zuinig op moeten zijn. Ik hoop dat we nog meer medestanders krijgen.