Where Mud matters

vrijdag 19 maart 2021

De huidige slibdynamiek in de Waddenzee wordt sterk beïnvloed door menselijke activiteiten en ingrepen, onder andere door het baggeren van vaarwegen en het gebruik van slib voor landaanwinning. Onder slib wordt in dit verband verstaan sediment met een korrelgrootte kleiner dan 63 micrometer. Voor de trilaterale Waddenzee (het totale Waddenzee gebied gedeeld door Nederland, Duitsland en Denemarken) ontbreekt een goed inzicht in de slibhuishouding. Dat inspireerde de Waddenacademie en Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) om Deltares te vragen om hiernaar een studie te starten. Waar komt het slib vandaan, wat gebeurt er met het slib in de Waddenzee en wat zijn mogelijke gevolgen van het menselijk ingrijpen. Het rapport Where Mud matters is nu klaar. Het geeft de eerste slibbalans voor de trilaterale Waddenzee. Het rapport werd tijdens het 2e Sediment Solutions webinar aangeboden aan Bernd Scherer, voorzitter van de Trilateral Programming Committee on Wadden Sea Research.  

Natuur en economie

Eeuwenlang heeft de invoer en afzetting van slib in belangrijke mate bijgedragen aan de ontwikkeling van getijdenbekkens en estuaria in de Waddenzee. Slib draagt bij aan de groei van wadplaten en kwelders en heeft verschillende effecten – positief en negatief – op het voedselweb van de Waddenzee. Hoewel Werelderfgoed Waddenzee een belangrijk natuurgebied is, levert het gebied ook belangrijke economische diensten (via visserij, toerisme en scheepvaart). Vanwege deze economische diensten is het noodzakelijk om in te grijpen in de sedimentaire processen zoals het verdiepen van vaarwegen, landaanwinning en het aanleggen van waterkeringen.

Slibaanvoer en slibafzetting

De totale slibaanvoer naar en bezinking in de trilaterale Waddenzee is in nu voor het eerst in cijfers uitgedrukt. De aanvoer wordt geschat op 12,1 tot 16,5 miljoen ton per jaar. Het meeste slib is afkomstig uit de Straat van Dover, via de zogenaamde Continentale stroom in de Noordzee. Slib wordt voornamelijk afgezet op de bovenste wadplaten die verbonden zijn met het vasteland, op de kwelders en in de beschutte kades. Ook is er sprake van sedimentextractie, waarbij sediment uit het systeem gehaald wordt en op het land gebruikt. De totale hoeveelheid slibafzetting en -winning wordt geschat op 10,8 tot 11,3 miljoen ton per jaar. Dit impliceert dat momenteel de slibaanvoer groter is dan de hoeveelheid die wordt afgezet dan wel gewonnen. Maar niet veel groter.

Effect zeespiegelstijging

Hoe de zeespiegelstijging op lange termijn de slibafzetting zal beïnvloeden is op dit moment moeilijk te voorspellen. Op korte termijn zal de ontwikkeling van de getijdenbekkens waarschijnlijk gelijke tred houden met de zeespiegelstijging. De slibstroom loopt van west naar oost, en daarom zal bij toenemende zeespiegelstijging geleidelijk meer slib worden afgezet in de westelijke Waddenzee. De totale hoeveelheid slib binnen het systeem is echter beperkt. Daarom zou dit gevolgen kunnen hebben voor de beschikbaarheid van slib in de oostelijke Waddenzee. Bij een versterkte zeespiegelstijging kan de Waddenzee gedeeltelijk verdrinken. Dit proces zou kunnen versnellen door menselijke ingrepen die zorgen voor afnemende beschikbaarheid van slib. Vooralsnog worden deze voorspellingen voor de trilaterale Waddenzee echter beperkt door onvoldoende inzicht in de natuurlijke processen en daardoor gebrek aan kennis over hoe het systeem reageert op menselijke ingrepen in de slibbalans.

Contactpersonen:

Deltares:
Bas van Maren
bas.vanMaren@deltares.nl, T +31 (0)6 15 30 66 70

Programma naar een Rijke Waddenzee
Michiel Firet
m.firet@staatsbosbeheer.nl, T +31 (0)6 12 96 18 98

Waddenacademie
Klaas Deen, secretaris
klaas.deen@waddenacademie.nl, T +31 (0)6 14 40 13 74