De moderne mens is een puzzelaar. We staan voor grote uitdagingen rond de energievoorziening, welvaart, economie, ecologie, landbouw, woningbouw, klimaat, stikstof… en er zijn nog veel meer dossiers op te noemen. Zulke dossiers worden doorgaans aangepakt door een groep mensen met een afgebakende opgave. Gewone boerenslimheid leert dat als je iets in de diepte wil bereiken, je de breedte moet beperken. Het grootste nadeel van deze aanpak is dat je, als groepje, vast kan blijven zitten in deze beperking. De oplossing daarvoor is niet om de beperking in de breedte los te laten (dan wordt het een zooitje zonder diepgang), maar af en toe, en bewust, tijdelijk voorbij de grenzen te kijken die je eerder hebt gesteld.
Stippellijn
Op de grens tussen de Waddenzee en Noordzee loopt een denkbeeldige stippellijn. Deze lijn verbindt de eilanden als een soort navelstreng. Deze marcatielijn loopt door over de eilanden, en splitst. Natuur-geen natuur, Natura 2000 Waddenzee, Noordzee, Duinen van …, ieder stuk zijn eigen beleid en beheerplannen. Een zandkorrel die verwaait, een botje of een eidereend die deze denkbeeldige stippellijn overzwemmen merken hiervan helemaal niets. De Noordzee en Waddenzee gaan vloeiend in elkaar over. De duinen worden met zand gevoed uit de Noordzee, de eilandkwelders met slib uit de Waddenzee. En twee keer per dag is het zeewater dat door de zeegaten de Waddenzee in- en uitstroomt de motor van ons natuurlijk Werelderfgoed. Voor zeestromen, sedimenttransport en leefgebieden voor veel organismen bestaat de stippellijn tussen de Noordzee en de Waddenzee niet.
Maar tijdens deze zwemtocht van enkele meters over de stippellijn, komen ons botje en de eidereend denkbeeldig van de ene archiefkast in de andere terecht. De hangmap Natura-2000 wisselt van Waddenzee naar Noordzeekustzone, de ordner ‘richtlijn waterkwaliteit’ verandert van Kaderrichtlijn Water naar Kaderrichtlijn Marien, en ze zwemmen het Noord Atlantische werkgebied binnen van de Oslo-Parijs conventie (OSPAR). Het is geen overbodige luxe de mix van beschermingsregiems eens tegen het licht te houden en te optimaliseren vanuit ecologische samenhang.
Praktijk
Gelukkig is het in de praktijk niet altijd zo zwartwit. De Waddengemeenschap die hard haar best doet het voor de natuur beter te maken en kijkt wel degelijk naar hele ecosystemen. Ze betrekt steeds meer de (zoet water) achterlanden van de Waddenkust bij de opgaven. En ze verkent de ecologische en gebruiksrelaties tussen de Noordzee en de Waddenzee. Er is al een integrale wetenschappelijke interesse. Begrijpen we hoe de Noordzee, de Noordzeekustzone, de buitendelta’s, de Waddenzee en de barrière-eilanden en platen, geulen en banken elkaar beïnvloeden? En welke ecologische betekenis ze in samenhang hebben? We leren steeds meer. Bijvoorbeeld van recent ecologisch onderzoek aan de buitendelta van het Borndiep. Of de betekenis van de Waddenzee voor de ruwe haai. Ook bij de visserij-afspraken is de wisselwerking tussen de Noordzee en de Waddenzee een belangrijke factor.
Kaderrichtlijn Marien als verbindende factor?
Binnen PRW hebben we onderzocht hoe aan beide zijden van de stippellijn tegen de bescherming van natuurwaarden wordt aangekeken. Kunnen we de natuur van de Waddenzee én de Noordzee robuuster maken? Door beschermingsregimes aan beide zijden van de stippellijn te gebruiken. Als denkkader voor kwaliteitscriteria en mogelijke maatregelen. De Kaderrichtlijn Marien (KRM) kan zo’n verbindende factor zijn. Het is niet goed uitlegbaar waarom in Nederland de Waddenzee niet onder de KRM valt terwijl Duitsland en Denemarken daar wel voor hebben gekozen. De uitwerkingen van de KRM en OSPAR zijn prima te gebruiken voor de Waddenzee.
Meer informatie te verkrijgen bij de auteurs:
Leo Bruinzeel. Tel: +31 (0)6 15 28 92 16. E-mail: leo.bruinzeel@vogelbescherming.nl
Ronald Lanters. Tel: +31 (0)6 21 51 54 34. E-mail: ronald@wing.nl
Michiel Firet: Tel: +31 (0)6 12 96 18 98. E-mail: m.firet@staatsbosbeheer.nl
