“Wie op het raam tikt, is getikt”. Een bordje met deze tekst bij het aquarium van een Oostenrijkse dierentuin reduceerde de klop- en tikfrequentie van dierentuinbezoekers op het glas met meer dan 90 procent. Ook het bordje “Kloppen doodt vissen” had overduidelijk effect. Gelukkig maar want dit is nauwelijks overdreven! Naast deze aanpak via nudging, oftewel het duwtje in de goede richting waar het gedragsverandering betreft, biedt een technische oplossing de bewoners van aquaria maximale bescherming; een extra glasplaat die niet in verbinding staat met het aquarium.
Negatieve effecten
Uit onderzoek is bekend dat door mensen veroorzaakt omgevingsgeluid tot belangrijke negatieve effecten op zeedieren kan leiden. En dat komt door een combinatie van twee factoren. In water gaat geluid veel verder en sneller dan door de lucht. En omdat licht en geuren zich onder water juist minder goed verspreiden, is voor veel zeedieren geluid de belangrijkste manier om te communiceren, zich te oriënteren en voedsel of vijanden te signaleren. Geluid kan het leven van zeezoogdieren en vissen dan ook flink verzieken. Uit recent onderzoek van Wageningen Marine Research blijkt bijvoorbeeld dat harde geluiden bij kabeljauw kunnen leiden tot stress en verstoring van het natuurlijk gedrag, wat weer kan leiden tot een toename van het energieverbruik of afname van de voedselopname. Het kan de onderlinge communicatie en voortplanting verstoren en geluiden kunnen zelfs leiden tot directe verwondingen aan het gehoor.
JOMOPANS
Onderwatergeluid is een relatief nieuw onderwerp binnen het mariene milieu. Onderzoek is voornamelijk gekoppeld aan projecten en wordt uitgevoerd in het kader van vergunningaanvragen. Bijvoorbeeld voor de aanleg van windmolenparken op de Noordzee of voor heiwerkzaamheden ten behoeve van de bouw van de kolencentrale in de Eemshaven. Het project Joint Monitoring Programme of Ambient Noise in the North Sea (JOMOPANS) brengt hierin verandering. Dit Europees samenwerkingsproject van overheden en kennisinstituten, opgezet vanuit de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie, werkt onder leiding van Rijkswaterstaat aan het opzetten van een gezamenlijke monitoring van onderwatergeluid via meetpunten op de gehele Noordzee. Het in kaart brengen hiervan is een belangrijke stap om de effecten op zeedieren te kunnen bepalen.
extra geluid door scheepvaart in de Noordzee
“Doar broest de zee, doar hoelt de wind, doar soest ’t aan diek en wad”. Wat mij betreft de mooiste zinnen uit het Grönnens Laid, oftewel het Gronings volkslied. Zinnen die ik dagelijks tegenkom omdat ik ze op een van onze gangmuren heb geschilderd. Maar dit terzijde. Het broest, hoelt en soest ook onder de zeespiegel. Eind vorig jaar heeft JOMOPANS aangetoond dat in het zuidelijke deel van de Noordzee tot wel 30 dB extra geluid door scheepvaart wordt gemaakt. Dus heel ingrijpend voor zeezoogdieren én vissen. JOMOPANS wordt dit jaar afgerond met de oplevering van een monitoringssysteem met een schat aan informatie, een interface voor beleidsmakers en een implementatieplan voor OSPAR. En last but not least, input en onderbouwing voor het stimuleren van een duurzame en stille(re) scheepvaart.
Situatie in de Waddenzee
Hoe zou het zijn in de Waddenzee? Stilte is hier een kernwaarde, maar daarbij denken we vaak alleen aan de wereld boven water. Het wordt tijd dat we ook onder water gaan luisteren, en maatregelen gaan nemen, zodat alleen de natuurlijke geluiden overblijven. Niet alleen Green Shipping is daarmee een unieke kans voor het Waddengebied, ook Silent Green Shipping. En het zijn recreanten, ondernemers, bedrijfsleven, kennisinstituten en overheden die hieraan kunnen bijdragen door gezamenlijk in te zetten op langzamer varen en stille(re) schepen. Nudging en techniek; een sterke combinatie voor een zee aan natuurlijke geluiden.
