Vanuit de sedimenthuishouding bekeken, is de Waddenzee niet meer een natuurlijk systeem. Dat stelde professor Zheng Bing Wang tijdens de onlangs gehouden workshop ‘Morfologie Waddenzee’ in het Post Plaza in Leeuwarden.
Volgens Wang, werkzaam voor de TU Delft en kennisinstituut Deltares, is het systeem van zand en slib sterk bepaald door menselijke ingrepen. Eerst door ontwatering van veengebieden, wat leidde tot sterke uitbreiding van de Waddenzee en vervolgens door de bedijkingen en de afsluitingen van de Zuiderzee en de Lauwerszee. Dit heeft een sterke invloed op de morfologische ontwikkeling van de Waddenzee. De invloed van die afsluitingen werkt nog steeds door en zal dat in de komende decennia blijven doen.
Naast deze grootschalige ingrepen zijn er tal van andere menselijke acties die de morfologie beïnvloeden, met name de zeespiegelstijging en daarnaast onder meer zandsuppleties, baggeren, visserij en bodemdaling door delfstoffenwinning.
Systeem uit balans
Historisch gezien, zo vertelde Wang, is er door de jaren heen zowel een sedimentvraag- als aanbodoverschot geweest. Beide kunnen dus ook op natuurlijke wijze ontstaan. Maar volgens Wang is het systeem nu uit balans door menselijk toedoen.
Uit de diverse onderzoeken blijkt dat de Waddenzee door alle ingrepen veel zand en slib importeert. Dat leidt ertoe dat er veel zand van de Hollandse kust en van de Noordzeekust van de Waddeneilanden erodeert. ,,Zandsuppleties zijn dus echt nodig”.
Voortbestaan van de Wadden
,,Het gaat in de afgelopen 80 jaar om een verplaatsing van zo’n 600 miljoen kuub”, vertelde Wang. ,,De Wadden zijn relatief omhoog gekomen, terwijl de Noordzeekustzone gemiddeld genomen juist dieper is geworden. Ook de platen van de Waddenzee zijn sneller omhooggekomen dan de zeespiegel.” Wang durft zich echter niet te wagen aan een toekomstvoorspelling, vooral door de klimaatverandering. ,,De ontwikkeling van de zeespiegelstijging is de grootste onzekerheid om echt iets te kunnen zeggen over de toekomst en het voortbestaan van de Wadden.”
Professor Wang was niet de enige spreker tijdens de bijeenkomst. Herman Mulder (Rijkswaterstaat), Ernst Lofvers (Rijkswaterstaat), Albert Oost (Deltares), Jelmer Cleveringa (Arcadis) en Petra Dankers (RHDHV) gaven presentaties over de veranderende erosie- en sedimentatiepatronen in de Waddenzee en de Noordzeekustzone en hun invloed op het ecosysteem en menselijk gebruik.
Toename baggervolume
Zo liet Ernst Lofvers (morfoloog bij Rijkswaterstaat en strategietrekker bij PRW) zien dat de baggervolumes in de Waddenzee snel aan het toenemen zijn sinds de laatste tien jaar. Vooral Holwerd-Ameland drukt zwaar op het totale aandeel. Jelmer Cleveringa sloot met zijn presentatie daarbij aan en gaf aan dat dit voor een belangrijk deel samenhangt met het trendmatig omhoog komen van de Waddenzee in het gebied.
Vanuit de zaal rees de vraag of er ook grenzen zijn aan de groei van het baggeren? Lofvers gaf aan dat er in de N2000-wetgeving een maximum is afgesproken. ,,Dus ja, er is een grens en die kan in zicht komen bij verder stijgende baggervolumes. Dat vraagt om innovatie om toch de bereikbaarheid van de eilanden te blijven garanderen.”
Relatie met veiligheid en natuur
Albert Oost liet aan de hand van een studie in de internationale Waddenzee zien dat ontwikkelingen in de Noordzee-kustzone een belangrijke invloed hebben op zowel de kustzone van de Waddeneilanden als op de Waddenzee binnen de eilanden. Dat kan ook repercussies hebben voor de golfaanval op duinen en dijken. Petra Dankers toonde een aanpak om de relaties tussen de morfologische en de ecologische ontwikkeling van de Waddenzee in kaart te gaan brengen.
Organisatie
De bijeenkomst werd georganiseerd door Rijkswaterstaat (RWS) en het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW). De beide partijen, werken samen met beheerders, kennisinstellingen en andere belanghebbenden aan een gezamenlijke aanpak voor een beter begrip van de morfologie van de Waddenzee. Dit moet leiden tot een langjarig kennisprogramma. Dit is belangrijk vanwege:
+ Veiligheid (de buitendelta’s en platen van de Waddenzee remmen golfwerking op dijken en duinen, geulen kunnen dijken ondermijnen)
+ Gebruik (denk aan kabels of verzanding van vispercelen)
+ Natuur (de morfologie schept randvoorwaarden voor natuurwaarden)
+ Bereikbaarheid (openhouden van vaargeulen)
Plan van Aanpak
De organisatie van de workshop neemt de vragen en opmerkingen mee in de verdere uitwerking van een plan van aanpak. Deze moet in de lente klaar zijn.
Downloads
Alle presentaties zijn te downloaden via de speciale morfologie-pagina op Waddenzee.nl
Presentaties Morfologie Waddenzee
