De Waddenzee is een wildernis van Wereldklasse. Sinds 2009 is het gebied benoemd tot Werelderfgoed. Tienduizenden mensen genieten ieder jaar weer van de stilte, de ruimte en de overweldigende natuur. Vogels en zeehonden zijn daarbij de grootste blikvangers. Maar de natuur onder water is voor ons onzichtbaar.
Onder water wordt de basis gelegd voor de bijzondere natuur in de Waddenzee. Plankton, mossels, algen, wadpieren, bodemdieren, zeesterren, garnalen en vissen vormen een reeks van voedselrelaties; het voedselweb. ,,Het is een fascinerend spel; alleen je ziet er zo weinig van”, weet Michiel Firet van het Programma naar een Rijke Waddenzee. ,,Het is een bak bruingroen water waarvan de diepte maar moeilijk valt te peilen.”
Achteruitgang visstand
Toch gebeurt er dus van alles onder water. En dat gaat niet de goede kant uit. Het huidige onderwaterleven van de Waddenzee is op dit moment een eenvoudig ecosysteem. Garnalen, krabben en zeesterren domineren. De grote vraag is; waar zijn de vissen gebleven?
De sterke achteruitgang van de vissen in de Waddenzee stelt velen voor een raadsel. Van de kinderkamerfunctie voor platvis is weinig meer over, de visserij op zeebaars en harder is vrijwel geheel stil komen te liggen en echt grote vissen zijn nog slechts sporadisch aanwezig.
Wat zijn de oorzaken?
Eenduidige oorzaken van de daling zijn moeilijk te vinden. Komt het door de aanleg van dammen en dijken? Gaat het om klimaatverandering? Of spelen menselijke activiteiten zoals visserij en recreatie een rol?
Volgens Lies van Nieuwerburgh van de Waddenvereniging is er niet één duidelijke oorzaak aan te wijzen, maar grijpt alles in elkaar. Dat is ook wat de visualisatie laat zien. ,,In een bezoekerscentrum kijk je naar vis in een aquarium, maar dit is een wetenschappelijke tekening van alle elementen die je in de Wadden tegenkomt. Het begint aan de basis en als dat goed zit, dan kan de rest vanzelf volgen, zoals de gladde haai en de rog.”
Fundament is nog goed
Vissers, natuurverenigingen, overheden en wetenschappers hebben nu de handen ineengeslagen. Zij werken al enige tijd aan het herstel van de visstand. Het gaat dan om onderzoek, beleidsaanpassingen en concrete maatregelen zoals vispassages. ,,Deze tekening past in dat plaatje”, aldus Firet. ,,Het grote publiek ziet niet dat het minder gaat met de visstand in de Waddenzee. (Sport)vissers hebben het wel door. Zij vangen veel minder dan jaren geleden.”
Volgens Firet is er nog geen reden voor paniek. ,,Het basisfundament is nog steeds goed. Herstel en ontwikkeling is mogelijk. Maar dan moeten we ons wel bewust zijn van het probleem. Dat is nu groeiende en wie weet, over een jaar of tien, kunnen we deze afbeelding in werkelijkheid zien.”
Toekomstig beleid
De onderwaternatuur van de Waddenzee is lang niet bij iedereen goed in beeld. Daarom heeft PRW samen met natuurorganisaties, wetenschappers en vissers een onderwaterkaart gemaakt. De kaart, en het achterliggende verhaal, is ondermeer input voor toekomstige beleidsprocessen. De Waddenvereniging gebruikt het daarnaast ook veel voor publieke doeleinden.
