24 – 26 juni liepen 25 jongeren vanuit het hele land de Waddenmars. Tijdens deze tocht ontmoetten zij honderden bewoners, ondernemers, gidsen en natuurbeheerders. En spraken zij met jong en oud en met mensen die vanuit verschillende perspectieven betrokken zijn bij het Waddengebied. Met als doel jongeren een stem te geven in het ontwikkelen en uitwerken van beleid rond het Waddengebied. Hiervoor werd een manifest tot stand gebracht. De jongeren kijken hierin naar de toekomst van het Wad; welke dilemma’s zijn er en hoe kijken zij naar het Wad in 2050? De jongeren werden verdeeld over drie verschillende routes, waarbij op zaterdagavond de routes samenkwamen in Moddergat, waar zij op de slotdag werkten aan een manifest. Het manifest ‘Wadden Balans’ is vervolgens overhandigd aan Directeur Generaal Donné Slangen van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Deelnemers Waddenmars
De deelnemers komen uit alle hoeken van Nederland en zijn tussen de 18 en 27 jaar. De grootste drijfveer om mee te doen was hun liefde voor het Wad. De één omdat het de favoriete vakantieplek is, de ander door de link met de opleiding kust- en zeemanagement en weer een ander om ecologische redenen. Kortom: een zeer betrokken en gedreven groep.
Waarden van het Wad
Het waddengebied is in 2009 benoemd tot Unesco werelderfgoed vanwege de geologische processen, de biologische en ecologische processen en de enorme biodiversiteit. De wadden zijn uniek als natuurgebied in de wereld. Het is de kraamkamer/kinderkamer van vele vissoorten. Ook voor trekvogels is het gebied van internationaal belang omdat er vele vogels broeden of juist overwinteren. De natuur levert de mensen die er wonen veel. Zo bieden de duinen en kwelders kustbescherming, filteren de duinen het drinkwater en ga zo maar door. Te midden van die natuur leven veel mensen die afhankelijk zijn van het gebied, bijvoorbeeld voor hun inkomen, in vele verschillende sectoren. Opvallend daarbij is dat veel Waddenbewoners in verschillende sectoren tegelijkertijd werkzaam zijn. Dit is onderdeel van de cultuur op de Wadden. De relatieve isolatie ten opzichte van de rest van Nederland zorgt voor een enorme veerkracht en zelfredzaamheid.
Het Manifest
De belangrijkste basis voor het manifest is het terugbrengen van de balans tussen mens en natuur met als doel om elkaar te versterken! Dit kan alleen door een goede langetermijnvisie te ontwikkelen van minimaal 50 jaar met oplossingen die flexibel en adaptief zijn en dus inspelen op onvoorziene ontwikkelingen. Dit vraagt lef en daarbij moet het eigenaarschap terug naar de bewoners en ondernemers van het gebied, samen zijn zij de sleutel tot het succes. Ook jongeren moeten meer en op regelmatige basis betrokken worden, zij zien hun toekomst daar en dat is een groot goed, maar dan moeten ze zich wel blijven herkennen in die toekomst. Het zwaartepunt van het manifest ligt in de balans tussen bewoners en toeristen, het belang van verbinding, betrokkenheid en samenwerking ondanks grote verschillen. Hieronder zijn een aantal thema’s uitgelicht en is specifiek gekeken naar een langetermijnvisie. Hieronder volgt een samenvatting, maar ben je nieuwsgierig naar het hele document? Klik dan op deze link.
Voedsel
Een samenwerking tussen de drie gebieden waarin het Wad nu is verdeeld – vasteland, zee, eiland – die complementair aan elkaar zijn. De drie grenzen tussen de deelgebieden moeten op economisch, ecologisch en sociaal vlak doorbroken worden. Economisch door een coöperatieve en seizoensgebonden samenwerking tussen landbouw, vissers en burgers. Die samenwerking is ook noodzakelijk om samen te werken aan het Waddengebied als geheel met als doel ‘seizoensvoedsel’ voor mensen en natuur om zo de ecologie in stand te houden. Het gaat dan dus niet alleen over de gewassen maar ook over maaibeleid en waterpeil gelet op het eten voor vissen, vogels en insecten. De grenzen vervagen en het wordt een verantwoordelijkheid voor allen.
Samenwerking
Om samenwerking te stimuleren en te optimaliseren is transparantie nodig. Jongeren gaan in kaart brengen waar welke verantwoordelijkheden liggen ten aanzien van het hele gebied. Dit wordt vervolgens voor iedereen toegankelijk zodat niks een samenwerking in de weg kan staan. De keuze om dit door jongeren te laten maken mag duidelijk zijn, omdat zij het meest vrij zijn van belangen. Iets heel anders wat kan leiden tot samenwerking is een tamelijk nieuw initiatief; de Wadden Ambassadeurs. Dit verdient van de deelnemers een absolute plus en daarom het advies om dit zo snel en goed mogelijk verder in te zetten. De deelnemers aan de Waddenmars vinden dat besluitvormers en beleidsmedewerkers die werken in en met het Waddengebied minimaal twee keer per jaar op een soortgelijke excursie zouden moeten. “Zo hebben wij ervaren dat de verhalen van mensen die werken en wonen rondom het Wad, ons perspectief kan veranderen.”
Waddenzeelanden
Van Waddeneilanden, vaste land en zee naar: Waddenzeelanden! Nog te vaak wordt het Waddengebied niet gezien als een geheel. Daarom het advies om het geheel te herpositioneren naar de Waddenzeelanden. Niet alleen als marketing tool maar ook als verbinder tussen eiland, vasteland, bewoners en boeren etc. Zo wordt een boer een landschapsbeheerder en een bewoner een ambassadeur. Van toerisme naar belevingstoerisme.
De waarde trots wordt verlegd naar dankbaarheid en ACTIE. Burgerinitiatieven zijn nodig om dit te realiseren en moeten serieus genomen worden om tot actie over te kunnen gaan.
Kennisuitwisseling en betrokkenheid
Een samenleving in het Waddengebied waarin kennisuitwisseling plaatsvindt tussen locaties (in het gehele Waddengebied), generaties (jong en oud) en sectoren. Jongeren hebben hierin een sleutelpositie. Een belangrijk signaal dat tijdens de gesprekken met bewoners, zowel kinderen als jongeren, naar voren kwam is dat veel jongeren wegtrekken i.v.m. ‘geen’ passend onderwijs en werk. Universiteiten en hogescholen zouden daar veel meer op in moeten spelen.
Verbazingwekkend genoeg is er op dit moment geen natuureducatie op scholen in het Waddengebied, het wordt hier en daar met een excursie gedaan maar het is niet ingebed. Dit is een must willen de bewoners opgroeien met natuur als basis voor hun bestaan. Naast scholen zou dit aan alle bewoners in het gebied aangeboden moeten worden. Dit kan goed samen met lokale ondernemers. Ondernemers moeten kansen krijgen om duurzaam te ondernemen. Dit laatste kan als cursus maar ook als onderdeel van een jaarlijks terugkerend kennisfestival. Op de eilanden heerst een groot docenten probleem, daarom zouden er voorbestemde woningen voor docenten moeten komen.
‘Cranberry hier, schaapje daar, kom op minister laten we het Wad mooier maken met elkaar’
Toerisme, bewoners, beleefbaarheid
Bewuste toeristen komen niet alleen iets halen, maar ook iets brengen. Naast inkomen en afnemers van duurzame producten, geven toeristen met hun nieuwsgierigheid en enthousiasme de bewoners een hernieuwde waardering voor hun eigen leefomgeving. Toeristen zijn zich bewust van het feit dat ze te gast zijn in het Waddengebied en hebben respect voor natuur en bewoners.
Hier is wel een goed en duidelijk verhaal voor toeristen voor nodig. Dit begint bij het boeken, maar ook beleef-toerisme waar lokale jongeren gids zijn, of waar een visser ook toeristen meeneemt op zijn kotter, dragen daaraan bij. Tenslotte het advies: maak alle eilanden autoluw. Niet alleen goed voor de natuur, maar ook de toeristen komen echt tot rust en leidt tot een element van vertraging.
En nu?
Op 19 juli volgt een online gesprek tussen onder andere Donné Slangen en de jongeren over de inhoud van het manifest en het vervolg. 1 – 4 september is er een internationale jongerenconferentie in Duitsland, waar jongeren uit de drie Wadden-landen (Nederland, Duitsland en Denemarken) samenkomen en hun visie geven over de toekomst van het Waddengebied. Hier zijn ook deelnemers van de Waddenmars bij aanwezig. Mocht je je hiervoor willen opgeven dan kan dan ook bij Programma naar een Rijke Waddenzee. Stuur een mail naar secretariaatprw@minezk.nl. Dit geldt zowel voor deelnemers aan de Waddenmars (die dit nog niet hebben doorgegeven), als voor andere geïnteresseerde jongeren.
Daarnaast is de wens dat jongeren ook aan tafel komen bij het Waddenberaad, hiervoor gaat Directeur Generaal Slangen zich inzetten. De inhoud van het manifest wordt meegenomen in de natuurvisie waar het Ministerie van LNV aan werkt en wellicht dat ook een aantal participanten van de Waddenmars hieraan deel mogen nemen. Uiteraard wordt de visie ook gedeeld en is de wens dat een ieder die zich herkent in het manifest hiermee aan de ‘haal’ gaat. Kortom: wordt vervolgd.
Deelnemers Waddenmars: Nika van Asselt, Jannis Dollmann, Miriam Salomons, Laura Savonije, Nienke Vermeer, Bernike van Werven, Heleen Aalderink, Sharon Postma, Cornera Mellema, Hessel Yntema, Annemoon Tiemens, Esmee Bannenberg, Sander Buist, Zus Houben, Danique Postma, Julia Brink, Sara Koek, Hinke Lise Hoekstra, Nicky Fokkema, Elise ter Haar, Kees Hoogenboom en Wannes Lely.
Organisatie: Programma naar een Rijke Waddenzee in samenwerking met Ministerie van de Toekomst, Arcadia en de Waddenacademie.
Meer informatie
Voor meer informatie over de Waddenmars kun je contact opnemen met:
A.J. (Anja) Zijlstra. Tel: +31 (0)6 15 66 07 99. E-mail: a.j.zijlstra@minlnv.nl.
