Klimaatadaptatiestrategie voor Waddenkustgebied in de 21ste eeuw

woensdag 20 januari 2021

Het klimaat is aan het veranderen: de aarde wordt warmer en de zeespiegel stijgt, met steeds grotere impact op onze ecosystemen, de wijze waarop we ons voedsel verbouwen en de manier waarop we leven. In het Waddenkustgebied komt een groot aantal opgaven samen. En tegelijkertijd zijn er volop kansen voor klimaatadaptatie. Daar werkt Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) samen met verschillende partijen aan. We vroegen Strootman Landschapsarchitecten om PRW te ondersteunen bij het maken van een strategie voor klimaatadaptatie langs de Waddenkust. Een adaptatiestrategie die agendeert, inspireert en vooruitkijkt richting een aantrekkelijke, integrale, klimaat-robuuste toekomst in de 21ste eeuw. Het rapport Klimaatadaptatie Waddenkustgebied in de 21ste eeuw – agendering van opgaven en handelingsperspectieven is nu klaar.

De directe aanleiding voor het maken van de klimaatadaptatiestrategie voor het Waddenkustgebied is de Climate Adaptation Summit (CAS) die op 25 januari 2021 in Nederland plaatsvindt. Deze wereldwijde top draagt bij aan de actie van de Global Commission on Adaptation (GCA) om wereldwijd nog meer steun te krijgen voor klimaatadaptatie. Rondom de CAS organiseert de gemeente Groningen met verschillende partners en in samenwerking met GCA een klimaatadaptatieweek. Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) is hierin partner.
We presenteerden en bespraken de inhoud van het rapport tijdens de klimaatadaptatieweek op het seminar WAAA: on the way to the Wadden Adaptation Action Agenda. En overhandigden het eerste exemplaar van het rapport in de aanloop naar dit seminar aan Deltacommissaris Peter Glas.

Inspireren en agenderen

We geven een perspectief op de toekomst van de Waddenkust in de vorm van een adaptatiestrategie. Oftewel: waar wringt het, en wat kunnen we hieraan doen? We kijken vooruit en focussen ons op de opgaven en de kansen die er liggen voor het gebied. Daarbij bieden we inspiratie voor vergelijkbare delta’s wereldwijd. Waar er momenteel veel inzet is rondom klimaatmitigatie (onder andere energie-transitie) ligt onze focus op klimaatadaptatie met maatregelen waarmee we ons aanpassen aan het veranderde klimaat.

Deze adaptatiestrategie is niet bedoeld als vastgesteld beleid maar om te inspireren en agenderen. Om nu verantwoorde keuzes te kunnen maken en te anticiperen op komende ontwikkelingen, richten we de blik ver vooruit, richting 2100. Daarmee gaan we voorbij de horizon die verschillende verkenningen en de Gebiedsagenda Wadden 2050 hanteren.

Er spelen veel onzekerheden rond te verwachten klimaateffecten op de langere termijn. De keuzen van nu bepalen echter het speelveld waarbinnen het toekomstig handelen plaatsvindt. Daarbij is het belangrijk om de keuzemogelijkheden in de toekomst niet te beperken. Om die reden kijken we bewust voorbij 2050 en dragen we adaptieve oplossingen aan waar we nu al op in kunnen spelen. Daarbij zoeken we aansluiting bij bestaande, positieve ontwikkelingen die al plaatsvinden.

In de afbakening richten we ons op het Waddenkustgebied, van de buitendijkse kwelders in het noorden tot de veengebieden en de beekdalen in het zuiden, en vanaf Den Helder in het westen tot aan de grens met Duitsland in het oosten. Het verhaal is daarmee een overkoepelend Waddenkustperspectief. De Waddenzee inclusief platen en eilanden zijn hierbij buiten beschouwing gelaten; hiervoor lopen al veel gebiedsprocessen en we zoeken juist de interactie tussen Wad en land. Tenslotte geven we hier een gestapeld perspectief dat op sommige plekken nog ontbreekt: we komen met oplossingen die niet alleen bijdragen aan klimaatadaptatie maar ook positieve effecten hebben voor de landbouw, biodiversiteit en leefbaarheid.

Bij dit traject is PRW ondersteund door Strootman Landschapsarchitecten en is er via meerdere werksessies met klankbordgroep en experts waardevolle input geleverd en stevig gediscussieerd.

Opgaven

Eerst zijn de belangrijkste opgaven als gevolg van klimaatverandering in kaart gebracht:

  • Temperatuur stijging
  • Veranderende neerslagpatronen
  • Zeespiegelstijging en toenemende verzilting
  • Andere stormregimes en verzuring van de oceaan

Vooral de eerste drie veroorzaken voelbare effecten voor het Waddenkustgebied. Door temperatuurstijging ontstaan negatieve effecten voor natuur en landbouw en wordt het ook voelbaar warmer. Door veranderende neerslagpatronen komen droogte én wateroverlast vaker voor, met bijbehorende negatieve effecten. Zeespiegelstijging heeft effect op de waterveiligheid, verzilting, zoetwaterafvoer en op het zeeleven in de Waddenzee. Deze effecten worden niet alleen steeds groter, ze worden ook steeds onvoorspelbaarder.

Handelingsperspectief: 3 koersen

Vooruitkijkend naar de toekomst zien we drie grote klimaatadaptatie-opgaven voor het Waddenkustgebied:
1). Het zorgen voor een veilige kust,
2). Het optimaal benutten van zoetwater en
3). Het tegengaan van achteruitgang van de biodiversiteit.

Deze opgaven komen voort uit de effecten van klimaatverandering.
Door te kiezen voor de juiste maatregelen creëren we meerwaarde en kunnen we tegelijkertijd andere ambities invullen die het gebied robuuster en rijker zullen maken. Denk hierbij aan het versterken van de landschappelijke identiteit door het zichtbaar maken van de cultuurhistorie, of nieuwe mogelijkheden voor (kringloop)landbouw en recreatie en toerisme, maar ook meer mitigerende doelen zoals het verminderen en vastleggen van CO2-uitstoot.

Vervolg

Dat we voor een grote opgave staan, zal duidelijk zijn. Alle geraadpleegde experts onderschrijven dat ook. Tegelijkertijd ligt in het anticiperen op de opgaven ook de kans om het gebied interessanter te maken, rijker en aantrekkelijker. De vragen die voor ons liggen zijn: hoe gaan we met de opgaven om en welke keuzes maken we? Wat doen we nu, hoe ziet het landschap er over 80 jaar uit, en hoe komen we daar? Met de informatie en oplossingsrichtingen kunnen we met elkaar het gesprek voeren.

De zeven hotspots die we in de kaart hebben aangegeven, kunnen hierbij helpen. Dit zijn plekken waar veel opgaven samenkomen en ook al projecten lopen, maar waar nog geen rekening wordt gehouden met een tijdshorizon van 2100. Wij nodigen iedereen uit aan de hand van deze rapportage na te denken over de vraag hoe inwoners, ondernemers en recreanten in het Waddenkustgebied ook in de toekomst fijn kunnen wonen, een goede boterham verdienen en kunnen genieten van een rijke omgeving.

Meer weten?

Neem dan contact op met Jeroen van Herk of Titian Oterdoom. De contactgegevens vind je hier.