Investeren in de economie op Wadden: de natuur wordt er beter van!

dinsdag 2 mei 2017

Vandaag verscheen in het Friesch Dagblad een opinie- artikel over de balans tussen natuur en de aanwezigheid van mensen in het Waddengebied. In het artikel van Olga van der Valk wordt vastgesteld waarom we af moeten van het uitgangspunt dat mens en natuur elkaar beconcurreren om ruimte. Beide zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, luidt haar pleidooi.

Het Waddengebied is uniek. Dat vraagt om goed beheer van dit landschap dat door de eeuwen heen door natuurkrachten is gevormd; en cultureel erfgoed is van menselijk handelen op de Wadden. De Beheerraad Waddengebied wil voor de financiering van het natuurbeheer van de Wadden een beroep doen op de private sectoren die in het gebied opereren.  Wageningen Economic Research heeft hiervoor de omzet- en winstcijfers in kaart gebracht van de economische sectoren die in het gebied opereren, namelijk toerisme, recreatievaart, havens, visserij en delfstoffenwinning. Deze cijfers geven een indicatie van de bijdrage aan welvaart; maar cultureel en maatschappelijke belang van deze sectoren  (bijdrage aan welzijn) blijven onbelicht. Ook het effect van de economie op natuurbeheer blijft onbekend.

Wanneer private sectoren profijt hebben van beheeractiviteiten, kunnen zij aan de kosten ervan meebetalen. Een voorbeeld is het baggeren om de zeehavens bereikbaar te houden voor grote schepen. Dat valt buiten natuurbeheer. De private sector kan ook gevraagd worden een deel van de kosten te dekken die gemaakt worden ten behoeve van natuurbeheer. De meest logische vorm dat bedrijven daaraan bijdragen is door verlaging van de eigen milieudruk op de omgeving. Dit geeft de private sector controle over de kosten die in direct verband staan tot het eigen opereren en verlaagt de totale beheerkosten. Zij neemt de verantwoordelijkheid voor eigen grondstoffengebruik en uitstoot ook serieus. Van garnalenvisserij tot zeehavens wordt er geïnvesteerd in duurzaamheid en, – via convenanten -, in goed gedrag van klanten.

Prioriteiten
In het beheer van de Waddenzee staat de balans tussen natuur en de aanwezigheid van mensen centraal. De richtlijn voor de Wadden is dat economische ontwikkeling geen bedreiging mag vormen voor de natuurwaarden van de Waddenzee. Dat vraagt om afweging van prioriteiten. Een drietal zaken valt op.

Ten eerste is alle natuur in Nederland gemaakt. Alleen al om veiligheidsredenen kan de natuur van kust en zee niet ongemoeid gelaten worden. Beheer blijft noodzakelijk en zal uit economie gefinancierd moeten worden, binnen of buiten de Wadden.

Ten tweede ontbreken de lange termijn ambities voor de economie van het Waddengebied. Wat de natuur betreft vormen internationale verdragen zoals Natura2000 en UNESCO Werelderfgoed een leidraad voor de Wadden. Dergelijke beelden ontbreken voor definiëring van de ‘ideale’ Waddeneconomie in termen van werkgelegenheid, toegevoegde waarde, en de versterking van cultuur en identiteit van het Waddengebied. Dan wordt het mogelijk om kosten en baten van ‘natuur versus economie’ te bepalen. Risicoberekeningen en scenario analyses mogen hierbij niet ontbreken. De gaswinning in Groningen laat zien dat maatschappelijke kernwaarden de basis zijn voor het maken van keuzes.

Ten derde zijn bedrijven een uiting van wie we zijn en waar we vandaan komen, als individu en als gemeenschap. Zolang cultureel erfgoed onderdeel is van de economie, blijft ze levend. De uitdaging is om als private sector te blijven innoveren, en daarbij culturele en sociale betekenis vast te houden.

Schotten
Er zijn dus nog slagen te maken. In een optimale situatie versterken economie, cultuur en natuur elkaar. Dat vraagt om circulaire verdienmodellen en het vervagen van de schotten tussen de verschillende sectoren en belangengroepen. Overheden hebben hier een taak te vervullen met een ambitieuze innovatie agenda en door samenwerking te faciliteren.

Het artikel is geschreven door Olga van der Valk, onderzoeker Nieuwe verdienmodellen en ketensamenwerking aan de Universiteit van Wageningen en hoofdauteur van het rapport: “Balanceren op het Wad. De private sector en de baten uit Waddenzeebeheer”. De Waddenacaemie heeft een maandelijkse rubriek in het Friesch Dagblad. PRW ondersteunt op diverse manieren het beheer in de Waddenzee.