Tweederde van de Waddenzee ligt meestal onder water. De onderwaternatuur is nog onvoldoende bekend bij bestuurders, gebruikers, bewoners, beheerders en beleidsmakers. En goed beleid voor de onderwaternatuur van de Waddenzee ontbreekt, terwijl het een essentiële schakel in het Waddenecosysteem is. Daarom vroeg het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, mede namens de andere opdrachtgevers, aan Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) om een concreter streefbeeld voor de onderwaternatuur van de Waddenzee op te stellen. Samen met wetenschappers, beleidsmakers, beheerders en bevlogen denkers werkten we daar de afgelopen maanden aan. Met als resultaat het advies, mooi samengevat in de brochure Een duik in de Waddenzee – Concreter streefbeeld voor een weerbaar en zelfredzaam ecosysteem onder water.
In dit streefbeeld staat de dynamiek van de Waddenzee centraal: in dit gebied is alles voortdurend in beweging. Juist dat maakt de natuur zo bijzonder. De onderwaternatuur is daar de motor van. Het advies is dan ook om die motor het doel van het beleid te maken.
Beleidsmakers, beheerders en onderzoekers vinden in het streefbeeld aanknopingspunten om de onderwaternatuur van de Waddenzee sterker te maken. Dat is dringend nodig, ook met het oog op klimaatverandering, maar niet eenvoudig, en voorlopig naast sturen op doelsoorten te ontwikkelen.
Sturen op zelfredzame natuur
Het huidige beleid en de regelgeving bieden bescherming aan een heel beperkt deel van de onderwaternatuur van de Waddenzee. Natuurlijke ontwikkelingen staan wel aan de basis, maar blijven als te behalen doel buiten beschouwing. De Natura2000-doelen voor de onderwaternatuur zijn ook veel minder gedifferentieerd dan de doelen voor de natuur boven water. Ook de Kaderrichtlijn Water richt zich op een beperkt deel van het Waddenecosysteem.
Het streefbeeld Onderwaternatuur Waddenzee geeft meer inhoud aan de ambitie voor een ‘rijke Waddenzee’ door de processen in het ecosysteem centraal te zetten. Het streefbeeld gaat in op water- en sedimentdynamiek, de energie- en stofstromen, habitats met gradiënten en verbindingen, soortgroepen met bepaalde functies, ecologische interacties en de menselijke invloed. En dan blijkt dat de natuur onder water net zo spannend en gevarieerd is als boven water.
Deze nieuwe benadering maakt het mogelijk te sturen op een zelfredzaam ecosysteem. De aandacht voor specifieke soorten en habitats blijft belangrijk – vooral om de biodiversiteit niet verder te laten afnemen – en daarbij komt nu de aandacht voor natuurlijke ecosysteemprocessen. Zo verbindt dit streefbeeld ook twee stromingen in de natuurwereld: soortenbescherming en herstel van natuurlijke processen. Beide zijn belangrijk.
Voor beleid en uitvoering
De brochure verwoordt helder het advies op hoofdlijnen. Om er verdere uitvoering aan te geven zijn het advies én de bijlagen de moeite van het lezen meer dan waard. Beleidsmakers en beheerders kunnen hier meteen mee aan de slag. Ze vinden inzichten om binnen het huidige beleid en beheer te sturen op een zelfredzaam marien ecosysteem. En aanknopingspunten om beleid, regelgeving en beheer beter toe te spitsen op het bereiken van dit streefbeeld. Alle deskundigen bij elkaar weten al heel veel over dit ecosysteem. Toch kent het reilen en zeilen van de onderwaternatuur nog verschillende geheimen. Onderzoekers kunnen zich richten op de kennisleemten, zodat het mogelijk wordt dit streefbeeld, de doelstellingen en de manieren om daarnaartoe te werken steeds verder aan te scherpen.
Opvolgingsacties
Er lopen al gesprekken over het benutten van het advies in de actualisatie van de Natura 2000 doelensystematiek en dat het advies als bouwsteen kan dienen voor actualisatie van het Beheerplan Natura 2000. De Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) werkt voor dat programma aan het streefbeeld Waddenzee en benut het advies al. De partijen, verbonden aan het Uitvoeringsprogramma van de Agenda voor het Waddengebied 2050, zijn gevraagd het advies te benutten bij de inkleuring van het Uitvoeringsprogramma. Het advies geeft ook inspiratie aan beherende partijen om onder regie van de Beheerautoriteit met elkaar af te stemmen of en zo ja, welke doelstellingen en maatregelen een rol kunnen spelen voor het Integraal Beheerplan Waddenzee en welke vertaling er daarna gemaakt moet worden naar onze individuele beheerplannen.
Meer informatie
Michiel Firet, Tel: +31 (0)6 12 96 18 98, E-Mail: m.firet@staatsbosbeheer.nl.
