De wet en de waarden van de Waddenzee

dinsdag 14 september 2021

De Waddenzee houdt niet op bij de grens van Nederland. De Waddenzee van Denemarken, Duitsland en Nederland is een van de weinige wadden van omvang die wereldwijd van betekenis is. In ieder geval voor de miljoenen trekvogels. Maar ook voor schelpdieren, vissen, vissers en toeristen. En niet te vergeten de bewoners. Niet voor niets dat het de UNESCO heeft behaagd de Waddenzee de status van Werelderfgoed toe te kennen. Dat is niet zonder verplichtingen. Het is aan ons om de unieke waarden van de Waddenzee, de Outstanding Universal Values, te koesteren en te versterken. Telkens weer valt het mij op dat de internationale gemeenschap meer is doordrongen van die universele unieke waarden dan wij “klootjesvolk”. De IUCN nam deze week een motie aan. En wat kopt een regionale krant over het bezoek van minister Blok aan Ternaard? “De wet, de wet, de wet” … ik heb me aan de wet te houden. By the way, welke wet? De Mijnbouwwet? Of de natuurwetgeving? Of beide?

Of het nu gaat over gaswinning onder de Waddenzee bij Ternaard, de zoutwinning onder Griend en de Ballastplaat bij Harlingen, de grote kolenschepen en cruiseschepen op de Eems of de aanlanding van kabels en leidingen, zoals nu actueel de nieuwe aansluiting op de Eemshaven; er is iets raars gaande.

Projecten, ingrepen in de Waddenzee, komen niet zo maar uit de lucht vallen. Ze ontstaan vanuit een behoefte uit de samenleving. En zodra die behoefte duidelijk is gaat er een redelijk voorspelbaar proces lopen. Iemand neemt het initiatief, bepaalt de plek – vaak met schijnbaar de minste weerstand – vraagt toestemming, zoekt geld en gaat aan de slag. Een voorspelbaar proces waarbij de mens en de menselijke behoeften centraal staan. Met een antropocentrische benadering dus. En met een tempo dat past bij onze rappe samenleving. Tijd is geld, met een paar jaar moeten we het wel hebben gerealiseerd. De trage veranderingen van de natuur, de kwetsbaarheid, de gevolgen op de lange termijn? We zien ze onvoldoende en kunnen er onvoldoende mee om gaan. Net zoals we onvoldoende tijdig zien welke behoeften uit de samenleving er aan komen, en hoe ‘we’ daar tijdig regie op hebben te voeren.

Aan Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) is gevraagd een advies uit te brengen over een meer concreet streefbeeld voor de onderwaternatuur; het mariene ecosysteem. Dat advies is bijna klaar. In dat advies gaat PRW ook in op de vraag hoe dat meer concrete streefbeeld, dat integrale doel, te implementeren in het beleid van rijk en regio. Er kan, zo blijkt, veel meer gedaan worden met de toepassing van de bestaande wet- en regelgeving. Door meer ‘kwalificerende’ soorten te beschermen en serieus werk te maken van het voorzorgsbeginsel. Voor de iets langere termijn is een andere benadering (ook) aan te bevelen. Waarbij het belangrijk wordt de gelederen te sluiten. De Waddenzee als natuurgebied is belangrijk, maar bijvoorbeeld ook afhankelijk van de stroomgebieden van de noordelijke riviertjes en het IJsselmeer. Het zogenoemde “bestuurde systeem” is dus in ieder geval het Waddengebied. Groter dan de Waddenzee sec. En wie hebben er dan stem in het “besturende orgaan”? Een van de bijlagen van het advies gaat over deze vragen.

“De wet, de wet, de wet”, het is voor mij de ultieme uiting dat er alleen al als het gaat om de Waddenzee niet vanuit één beleid, niet vanuit één waardenset wordt geacteerd. Het vraagstuk van het “bestuurde systeem” en het “besturende orgaan” ligt prominent op tafel. Want nu wordt er voorbij gegaan aan de vraag of de Outstanding Universal Values en de afspraken met de internationale gemeenschap, verenigd in UNESCO, belangrijker zijn (of niet) dan de behoeften aan gas en zout (geregeld via de Mijnbouwwet). De waarden van de bewoners worden niet gehoord. En er wordt voorbij gegaan aan de vraag of deze universele waarden van de Waddenzee niet tot een andere kostenbaten-afweging zouden moeten leiden bij noodzakelijk en op zich prima inpasbare ingrepen als aansluiting van duurzame energie op schakelstations in ons land. Om die afwegingen te kunnen maken is nog meer één besturend orgaan nodig. Om sectoraal freerider-gedrag met ‘de wet in de hand’ te doorzien en van beter passende antwoorden te voorzien. De Waddenzee is het waard.

1 Reactie op “De wet en de waarden van de Waddenzee

  1. De frustratie straalt ervan af. Dat zal bij alle partijen het geval zijn. Als redmiddel zie ik het gesprek tussen de adviseurs van beider spreekbuizen. Dat zijn mensen die de achterban vertegenwoordigen of liever gezegd hebben vertegenwoordigd ( om de indruk van belangenverstrengeling te voorkomen ) en daar hun kennis hebben opgedaan.
    Collegetour lijkt mij een goede plek om beide partijen, na twee afzonderlijke sessies , dichter bij elkaar te brengen.

    Je moet het wel allemaal mèt elkaar oplossen!

Reacties gesloten.