Water(bodem)kwaliteit

vrijdag 31 juli 2020

Nederland is met de grote rivieren, kust en ligging onder de zeespiegel een echt land van water. Zout en zoet hebben we beiden in overvloed. De waterkwaliteit wordt door het milieu beïnvloed, zo zorgen natuurlijke humuszuren uit de waterbodem voor een kleur en zouten zorgen voor een smaak. Naast natuurlijke stoffen zijn er ook stoffen welke door de mens gemaakt zijn aanwezig in het water en de waterbodem. Deze stoffen zullen in de loop van de tijd in type en hoeveelheid veranderen, door bijvoorbeeld nieuwe wetgeving.

In Nederland wordt er regelmatig in de waterfase gemeten naar concentraties van verschillende verontreinigingen. Naast de klassieke bepalingen van bijvoorbeeld de stikstof concentratie, wordt er ook periodiek gemeten naar nieuwere verontreinigingen zoals pesticiden en medicijnen. In de waterbodem worden alleen stoffen gemeten wanneer het slib wordt toegepast voor menselijke activiteiten. De stoffen die in dat geval gemeten worden zijn bijvoorbeeld zware metalen en PAKS, maar dus geen nieuwere verontreinigingen zoals pesticiden of medicijnen. Ondanks dat deze niet gemeten worden, kunnen deze stoffen nog steeds een risico vormen. Stoffen die aan of in de bodem zitten kunnen loslaten en in het water terechtkomen, net als de eerder beschreven humuszuren. Ook kan er nalevering van verontreinigingen plaatsvinden, door uitwisseling van stoffen in de waterbodem met de waterkolom.

Afstudeeronderzoek

Voor het Programma naar een Rijke Waddenzee doen wij, Noud Dijkema en Selena de Wit, vanuit onze opleidingen Chemische Technologie en Milieukunde, een afstudeeronderzoek naar de concentratie ‘opkomende stoffen’ in de waterbodem van de Koude Vaart nabij Sint Annaparochie in Friesland en de mogelijke invloed hiervan op de Waddenzee. Middels een modelstudie, gevalideerd aan de hand van laboratorium analyses, wilden wij de verspreiding inzichtelijk maken van de medicijnen Carbamazepine en Diclofenac, en de pesticiden Thiacloprid en Fluoxastrobine.

Het model is ook bedoeld om inzicht te krijgen in het effect van de nalevering van nieuwe verontreiniging aan het oppervlaktewater uitmondend in de Waddenzee. Om het model te valideren zijn er niet alleen in de waterfase metingen nodig, welke veelvuldig uitgevoerd zijn, maar ook meetgegevens van de bodem.

COVID-19 crisis belemmert samenwerking met laboratorium

Wij waren van plan dit zelf te analyseren, maar de COVID-19 crisis zorgde ervoor dat we geen toegang meer hadden tot het laboratorium waar onze Hogeschool mee samenwerkt. Ook navraag bij meerdere (commerciële) laboratoriums of zij de concentraties in de waterbodem konden vaststellen en kationen uitwisselingscapaciteit konden bepalen, leidde niet tot resultaat. Dit zijn in het kort de voornaamste redenen hiervoor:

  • Doordat dit onderzoek een beperkt aantal monsterpunten bevat, zullen de volumes klein zijn en dit maakt de analyses kostbaar;
  • Omdat het om waterbodemmonsters gaat, zullen de concentraties van de stoffen waarschijnlijk erg laag zijn en niet alle laboratoria gebruiken de juiste technieken of beschikken over de juiste apparatuur om de concentraties zo nauwkeurig te meten;
  • De monstername zouden we zelf doen en dit zou hierdoor niet op een geaccrediteerde manier uitgevoerd zijn;
  • Door accreditaties dienen laboratoria te voldoen aan allerlei complexe eisen.

Hieruit blijkt dat waterbodems analyseren op nieuwe verontreinigingen lastig is. Waarom is dit zo? Is de waterbodem dan niet van belang, ondanks dat deze de waterkwaliteit beïnvloedt?

weinig aandacht voor Waterbodemkwaliteit

De kans is groot dat dit ligt aan de geringe aandacht die de waterbodem krijgt, ten opzichte van de waterfase. Dit is ook terug te zien in de hoeveelheid beschikbare literatuur over nieuwe verontreinigingen in de waterfase en de waterbodem. Dit lijkt logisch aangezien stoffen die opgelost zijn in water beter beschikbaar zijn voor levende organismen en daardoor het risico meteen hoger is dan dezelfde concentratie stof die gehecht zit aan de waterbodem. Daarnaast verplaatsten veel stoffen sneller in oppervlaktewater dan in de waterbodem. Verontreinigingen in de waterfase zijn dus een veel directer probleem. Aan de andere kant worden er risico’s die zich in de toekomst kunnen voordoen genegeerd, wanneer de concentraties in de waterbodem niet wordt meegenomen. Zo zou de verontreiniging uiteindelijk in het drinkwater terecht kunnen komen of kan er nalevering plaatsvinden naar de waterfase. Misschien wel lang nadat de verontreiniging uit het water verdwenen leek. Dit zorgt voor een langere blootstelling van de organismen die in  de waterbodem en in de waterfase leven.

Nederland, land van water met grote rivieren. Deze rivieren stromen non-stop en nemen ook non-stop waterbodem mee. Grote vrachten waterbodem worden zo via de rivieren en gemalen naar de zeeën verplaatst. De Waddenzee is een kwetsbaar Natura 2000-gebied en het is daarom belangrijk om ook over ‘opkomende problemen’ ten opzichte van water(bodem)kwaliteit te overdenken in de ontwikkeling en behoud van het gebied. Om dit optimaal te kunnen doen, is er meer aandacht voor de waterbodemkwaliteit nodig.

1 Reactie op “Water(bodem)kwaliteit

  1. Onderzoek naar verontreiniging is geweldig maar wanneer wordt het probleem van de achteruitgang van de biodiversiteit, waar NIOZ en andere NGO’s al jaren melding van maken, eens echt onderzocht? Sinds de zandopspuiting bij Petten in 2014 vang ik geen garnalen meer. Mijn vriezer zat sinds 1970 jaarlijks deels gevuld met dit eigen gevangen zee voedsel. Van een vishandelaar uit Katwijk, die al jaren vers gevangen garnalen op de markt verkocht, hoorde ik een bevestiging dat ze ook daar verdwenen waren sinds de aanleg van de Dijk in Duin. De natuurlijke samenstelling van kustwater waar zand gesuppleerd wordt is verstoord. Deze onnatuurlijke samenstelling komt door de getijdenstroming ook op het wad terecht en het resultaat is achteruitgang van de natuur sinds de zandsuppleties in 1990 starten. Het kustwater is dus niet alleen chemisch maar ook natuurlijk zo verstoord dat van natuurlijke ontwikkeling geen spraken meer is.

Reacties gesloten.