Klimaatadaptatie. Kunnen we het aan?

maandag 1 november 2021

Klimaatcrisis. Biodiversiteitscrisis. Stikstofcrisis. Vertrouwenscrisis. De zomer begon met de overstromingen in Limburg, Duitsland en België, het laatste alarmerende IPCC rapport verscheen begin augustus en afgelopen week kwam daar nog een bericht van het KNMI bovenop. De verwachtingen ten aanzien van de zeespiegelstijging moet naar boven toe worden bijgesteld en het KNMI voorziet een vergroot risico op toename van valwinden, droge lentes en extreme regenbuien in de zomer. Ook afgelopen week kondigt het pensioenfonds ABP aan haar aandelen in de steenkool-, olie- en gassector ter waarde van 15 miljard te gaan verkopen.

Op weg naar andere energiebronnen

Het lijkt er op dat de publieke en bestuurlijke opinie over klimaatverandering en – adaptatie is veranderd. Door de gebeurtenissen is de urgentie en de noodzaak om in te grijpen evidenter geworden. Het klimaat verandert en wij moeten mee. En de opgaven zijn fors. We moeten onze energiehuishouding geheel transformeren én de inrichting van ons land aanpakken om hier ook in de toekomst veilig en goed te kunnen blijven wonen en werken. Voor de eerste opgave is er geen andere keuze dan de komende decennia afscheid nemen van de fossiele brandstoffen en nieuwe duurzame energiebronnen ontwikkelen. Dit vraagt heel veel commitment, visie, innovatie en investeringen, maar het kan. Veel van de nieuwe energiebronnen zijn namelijk al ‘proven technology’. Het gaat vooral over de vraag hoe we dit doen, met welke fiscale middelen en in welk tempo. Niet meer over het ‘waarom’ of ‘wat’.

Klimaatadaptatie

Het tweede onderdeel – klimaatadaptatie – is zeker zo noodzakelijk en niet makkelijker. Het klimaat is al aan het veranderen en dat zal de komende eeuw doorgaan. Oók als we de CO2 uitstoot onder controle krijgen zal er een fors na-ijlend effect zijn. De temperatuur neemt toe, de zeespiegel gaat stijgen, het gaat harder regenen, er komen langere droge perioden en de verzilting neemt toe. Denk nog even terug aan de warme zomers van 2019 en 2020, waarin het op 25 juli meer dan 40 graden werd in Gilze-Rijen in West-Brabant. Afgelopen zomer viel er in juli in Limburg 150 mm neerslag in 2 dagen tijd terwijl er normaal 75 mm in de hele maand juli valt. En dat stond niet op zichzelf; in juni was er wateroverlast in de regio Alkmaar en op 22 augustus was Woudsend in Friesland aan de beurt.

We hebben een super gereguleerd watersysteem in ons land. Helemaal uitgenast. Super strak geregeld, alles in de hand. Dachten we… Het heeft ons veel gebracht in het tweede deel van de vorige eeuw. De landbouw heeft zich heel sterk ontwikkeld en de welvaart is fors toegenomen. Maar het systeem is ook inflexibel. Er zit weinig ‘reserve’ in, alle ruimte is benut en het is snel te nat of te droog. Om het geschikt te maken voor de toekomst zullen we het fors moeten aanpassen.

Kunnen we deze veranderingen aan? Het technische antwoord hierop is voorlopig onomwonden ‘ja’. De opgave is fors en vraagt veel inzet, aandacht en investeringen maar daar zijn we juist heel goed in. We bouwen verder aan ons historische profiel van slimme deltabewoners met water in ons DNA. Een zeespiegelstijging van circa 1 meter kunnen onze kust, dammen en sluizen aan; bij een veelvoud wordt het lastiger. De deltacommissaris Peter Glas bevestigde dit afgelopen week nog eens door het belang van het terugdringen van de CO2 uitstoot en de versnelde aanpassing van ons watersysteem te benadrukken.

Roadtrip

Maar kunnen wij als maatschappij de veranderingen wel aan? Want deze veranderingen vragen om meer ruimte in ons toch al volle land. En niet iedereen is doordrongen van de noodzaak tot verandering. Daarbij is alle verandering moeilijk. Hoe voorkomen we dat we terecht komen in bittere gevechten zonder een stap verder te komen?

De komende weken ga ik op een ‘roadtrip’ door Nederland. Ik ga op bezoek in een aantal gebieden waar op een inspirerende manier aan de toekomst wordt gewerkt. In een aantal blogs deel ik mijn ervaringen, waarnemingen en elementen voor een succesvolle aanpak. Om zo elkaar te inspireren, kennis te delen en een klimaatadaptieve toekomst dichterbij te brengen.