Dwaalgast op de rand van water en land

Het is al weer even geleden, zo’n felle noordwesterstorm die de Waddenzee tegen de dijken stuwt. Met een indrukwekkende verhoging zodat het water over de kwelders heen direct tegen het asfalt klotst. Ja, ik zal het maar bekennen, ook ik ga dan naar de Waddenkust, worstel mij over de kruin van de dijk, mopper op het schuim dat in mijn gezicht waait, en … vind het prachtig. Zo’n beleving van de kracht van de natuur. En wat kan het dan druk zijn met mensen die dit allemaal willen beleven.

Herinneringen

Het lijkt een eeuwigheid, maar in de vorige eeuw mocht ik me bemoeien met het natuurbeheer en het in goede banen leiden van de recreatie in de duinen van Zuid Holland. Vooral het gebied Coepelduynen tussen Noordwijk en Katwijk had mijn interesse. De historie van de duinaardappelveldjes, cultuurhistorisch van waarde met een bijzondere flora. De uitgestrekte noordhellingen van de duinen, met de zeer kenmerkende vegetatie van rondbladige postelein, eikvaren en dauwbraam. En gewoon vrij toegankelijk, vrij om bramen te plukken. Behalve, u raadt het al, behalve tijdens het broedseizoen. Dan ging er een mooi stalen U-profiel over het klaphekje. De deur ging even op slot ter faveure van de broedvogels, met de uitnodigende tekst: “U bent na 1 augustus weer van harte welkom”.

Herinneringen die bij me opkwamen toen ik vier troste Friese bestuurders in de krant zag die de komst van een fietspad aan de Waddenzee-zijde van de Friese waddendijk aankondigen. Ja, de grens van land en water trekt. De mens en de driesteenstrandloper, je kunt ze allebei aantreffen op de overgang strand-zee. Ga maar eens op de stranden van de Waddeneilanden kijken. Een soepel meebewegen met de golven die het strand op lopen, en zich weer terugtrekken. Overgangen hebben aantrekkingskracht en vaak economische waarde. We vertoeven graag aan de rand van het bos. En dus op de grens van water en land.

Bewust beschermen

Wat vind ik nou van zo’n fietspad aan de Waddenzee-zijde vraagt men aan mij? Ja, nou ja, eh, beschermen en beleven strijden in mijn hoofd om voorrang. Het is een groot goed dat bewoners en bezoekers van het Waddengebied de kern hiervan, dat Unesco Werelderfgoed Waddenzee, kunnen ervaren. Kunnen beleven met zoveel mogelijk zintuigen. Want iets wat je kent krijgt waarde, wordt het waard om te beschermen. Maar de mens is niet de enige die ruimte vraagt op de grens van land en water. Broedvogels zoeken er ruimte voor droge nesten. Iets wat steeds urgenter wordt bij een stijgende zeespiegel en meer zomerstormen. En twee keer per dag staan de wadplaten onder, kan er even niet worden gefoerageerd en staan de wadvogels uit te rusten op de hoogwatervluchtplaatsen.

Van Den Helder tot Esbjerg, met enige regelmaat duiken er plannen op om de Waddenzeezijde van de kust te ontsluiten voor wandelaars en fietsers. Kiek over de Diek is gerealiseerd, rond het Balgzand (Noord Holland) zijn andere afwegingen gemaakt, en nu komt de Friese kust op de uitvoeringsagenda. Anno 2020 mag ik er op vertrouwen dat de betrokken bestuurders tot een genuanceerde integrale afweging en realisatie komen. Maatwerk dus. Of is toch een waarschuwing op zijn plaats?

Op de website van Eems-Dollard 2050 een nieuwsbericht dat begint met “Het was lange tijd een ergernis van veel mensen. Ligt er over de volledige lengte van de provincie Groningen een prachtige kust, maar kon je er als natuurliefhebber nauwelijks bij komen.” Soms zou ik zo’n intro willen spiegelen; ‘Het was lange tijd de ergernis van veel vogels en zeehonden. Ligt op de Waddenkust een prachtige gradiënt om te rusten, te broeden of te schuilen, maar je vind er nauwelijks rust. Vaak zijn er wel mensen te vinden.” Het is maar net vanuit welke kijkrichting je naar de natuur kijkt. Stof voor een goede dialoog. Met werkende voorbeelden zoals bereikt met het Pact van Rede met de varende recreant. Met ruimte voor eigen verantwoordelijkheid, gebaseerd op gezamenlijke waarden en een paar simpele spelregels.

Drielaags zoneren

Zoneren in tijd en ruimte is het middel bij uitstek om invulling te geven aan beide belangrijke doelen, beschermen én beleven. In aanleg door zo met de ontsluiting – in dit geval het tracé van het fietspad – te spelen dat er een initiële basis wordt gelegd. Wist u dat een belangrijk deel van de Turkse Middellandse zee gevrijwaard kon worden van stroperij door één toegangsweg naar de kust op te heffen? En op die zonering met een doordacht infrastructureel plan een zonering in de tijd, waarbij het voor iedereen duidelijk en normaal is er niet te zijn wanneer dieren de ruimte nodig hebben. Voorzienbaar gaat het dan om broedtijd, ruitijd en hoogwatervluchtplaatsen. Onvoorzien gaat het om de momenten die afwijken van het normale patroon. Juist bij zo’n Noordwester waarmee ik begon zouden we als mensen de oever vrij moeten houden. Dat vraagt bewustzijn en actuele informatie. Ik vind het dan ook gewoon dat een lokale dijkbeheerder, een boer, een boswachter of collega wandelaar mij vraagt als ‘dwaalgast’ even niet verder te gaan. De vogels schuilen. Een drielaags zonering; ik kijk er naar uit hoe dat langs de Friese Waddenkust straks is gerealiseerd.